Kozmetik, temizlik ürünleri ve endüstriyel uygulamalarda yaygın kullanılan çok yönlü bir organik bileşik
Trietanolamin (TEA, C₆H₁₅NO₃, CAS No: 102-71-6), viskoz, renksiz ila sarımsı bir sıvı olup üç fonksiyonel hidroksil grubu ve bir amino grubu içeren bir organik bileşiktir. Alkanolaminler sınıfına ait olup hem alkol hem de amin özellikleri gösterir. Endüstriyel ölçekte etilen oksit ve amonyak reaksiyonu ile üretilir.
Trietanolamin, suda yüksek çözünürlüğe sahiptir ve hem asitleri hem de bazları nötralize edebilme yeteneği sayesinde çok çeşitli uygulamalarda kullanılır. Özellikle pH düzenleyici, emülgatör ve nemlendirici olarak kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Trietanolamin'in çok çeşitli endüstriyel ve ticari uygulamaları bulunmaktadır:
Şampuan, saç kremi, losyon, krem ve makyaj ürünlerinde pH düzenleyici, emülgatör ve nemlendirici olarak kullanılır. Cilt bakım ürünlerinde yumuşatıcı etki sağlar.
Yüzey temizleyiciler, bulaşık deterjanları ve çamaşır deterjanlarında yüzey aktif madde ve pH düzenleyici olarak kullanılır. Yağ çözücü özelliği vardır.
Su bazlı boyalarda dispersiyon ajanı ve stabilizatör olarak kullanılır. Pigmentlerin dağılımını iyileştirir ve boya performansını artırır.
Kumaş yumuşatıcılarında ve tekstil boyalarında kullanılır. Elyaf işleme sırasında asit nötralizasyonu sağlar.
Metal kesme sıvılarında korozyon inhibitörü ve yağlayıcı olarak kullanılır. Metal yüzeylerin temizlenmesinde etkilidir.
Endüstriyel gaz arıtma sistemlerinde asidik gazların (CO₂, H₂S) absorpsiyonu için kullanılır. Gaz saflaştırma işlemlerinde etkilidir.
| Özellik | Değer | Birim | Test Metodu |
|---|---|---|---|
| Kimyasal Adı | Trietanolamin | - | - |
| Diğer Adlar | TEA, Trihidroksitrietilamin, 2,2',2''-Nitrilotrietanol | - | - |
| CAS Numarası | 102-71-6 | - | - |
| EC No | 203-049-8 | - | - |
| Formül | C₆H₁₅NO₃ | - | - |
| Moleküler Ağırlık | 149.19 | g/mol | - |
| Görünüm | Renksiz ila hafif sarı viskoz sıvı | - | Görsel |
| Koku | Hafif amin kokusu | - | - |
| Safiyet | ≥85.0 (Tipik 99.0) | % | GC |
| Yoğunluk (20°C) | 1.124 | g/cm³ | ISO 758 |
| Viskozite (25°C) | 590-650 | mPa·s | ISO 3104 |
| Kaynama Noktası | 335-360 | °C | ISO 918 |
| Erime Noktası | 21.2 | °C | ISO 6321 |
| Parlama Noktası | 179 | °C | ISO 3679 |
| pH Değeri (1% solüsyon) | 10.5 | - | ISO 1842 |
| Su İçeriği | ≤0.5 | % | Karl Fischer |
| Diğer Alkanolaminler | ≤1.0 (Dietanolamin) | % | GC |
Tahriş Edici Higroskopik
Trietanolamin, sucul ortamlarda orta derecede biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ) oluşturabilir. Mikroorganizmalar tarafından biyolojik olarak parçalanabilir ancak yüksek konsantrasyonlarda sucul yaşam için zararlı olabilir. Toprakta ve suda orta derecede hareketlidir. Biyoakümülasyon potansiyeli düşüktür.
Evet, trietanolamin kozmetik ürünlerde güvenle kullanılabilir. Avrupa Bilimsel Komitesi (SCCS) tarafından değerlendirilmiş ve %2.5'e kadar konsantrasyonlarda güvenli olduğu belirlenmiştir. Ancak hassas ciltlerde tahrişe neden olabileceğinden formülasyonlarda dikkatli kullanılmalıdır.
Trietanolamin (TEA) üç hidroksietil grubuna sahipken, dietanolamin (DEA) iki hidroksietil grubuna sahiptir. TEA daha yüksek viskoziteye ve daha güçlü bazik özelliklere sahiptir. DEA, nitrozamin oluşumu riski nedeniyle bazı kozmetik uygulamalarda kısıtlanmıştır.
Trietanolamin molekülündeki üç hidroksil grubu (-OH) su molekülleriyle hidrojen bağı oluşturabilir. Bu nedenle havadaki nemi çekme eğilimindedir. Depolama sırasında nem almasını önlemek için sıkıca kapatılmış kaplarda saklanmalıdır.
Trietanolamin, asitlerle reaksiyona girerek trietanolamin tuzları oluşturur. Bu reaksiyonlar ekzotermiktir (ısı açığa çıkarır). Örneğin, stearik asit ile reaksiyona girerek trietanolamin stearat oluşturur ki bu da kozmetiklerde yaygın kullanılan bir emülgatördür.
Uygun depolama koşullarında (serin, kuru, hava almayan kaplarda) trietanolaminin raf ömrü genellikle 2 yıldır. Ancak higroskopik özelliği nedeniyle nem alırsa kalitesi düşebilir. Renk değişimi veya viskozite artışı kalite bozulmasının işaretleri olabilir.