Sikloheksanon
Endüstriyel çözücü ve kimyasal ara madde olarak yaygın kullanılan siklik keton
Genel Bakış
Sikloheksanon (CAS No: 108-94-1), renksiz ila soluk sarı renkte, karakteristik keton kokusuna sahip bir sıvıdır. Sikloalkanların önemli bir keton türevi olup, endüstride yaygın olarak kullanılan çok yönlü bir çözücü ve kimyasal ara maddedir.
Sikloheksanon, suda orta derecede çözünürlüğe sahiptir ve çoğu organik çözücü ile her oranda karışabilir. Özellikle selüloz esterleri, reçineler, yağlar ve mumlar için mükemmel bir çözücüdür. Boya, reçine, farmasötik ve kimyasal sentez endüstrilerinde yaygın olarak kullanılır.
Kullanım Alanları
Sikloheksanon'un geniş bir endüstriyel ve kimyasal uygulama yelpazesi bulunmaktadır:
Boya ve Kaplama
Selülozik ve sentetik reçineler için ana çözücü olarak kullanılır. Özellikle otomotiv ve endüstriyel boyalarda yaygındır.
Reçine Üretimi
Polimer ve reçine üretiminde çözücü ve reaksiyon ortamı olarak kullanılır. Özellikle naylon 6 ve naylon 66 üretiminde ara maddedir.
Farmasötik
İlaç üretiminde çözücü ve ara madde olarak kullanılır. Steroid ve hormon sentezinde önemli bir bileşendir.
Kimyasal Sentez
Organik sentezlerde önemli bir ara maddedir. Kaprolaktam, adipik asit ve diğer sikloheksan türevlerinin üretiminde kullanılır.
Mürekkep Üretimi
Baskı mürekkeplerinde çözücü ve viskozite düzenleyici olarak kullanılır. Özellikle yüksek performanslı mürekkeplerde tercih edilir.
Yapıştırıcılar
Endüstriyel yapıştırıcı formülasyonlarında çözücü olarak kullanılır. Özellikle PVC ve diğer plastik yapıştırıcılarında etkilidir.
Teknik Özellikler
| Özellik | Değer | Birim | Test Metodu |
|---|---|---|---|
| Kimyasal Formül | C₆H₁₀O | - | - |
| CAS Numarası | 108-94-1 | - | - |
| EC Numarası | 203-631-1 | - | - |
| Moleküler Ağırlık | 98.15 | g/mol | - |
| Görünüm | Renksiz ila soluk sarı sıvı | - | Görsel |
| Koku | Keskin, ketonik | - | Olfaktometri |
| Yoğunluk (20°C) | 0.947-0.949 | g/cm³ | ASTM D4052 |
| Kaynama Noktası | 155.6 | °C | ASTM D1078 |
| Erime Noktası | -47 | °C | ASTM D1015 |
| Parlama Noktası | 44 | °C | ASTM D93 |
| Alevlenme Sıcaklığı | 420 | °C | ASTM E659 |
| Buhar Basıncı (20°C) | 0.48 | kPa | ASTM D2879 |
| Viskozite (20°C) | 2.2 | cP | ASTM D445 |
| Sudaki Çözünürlük (20°C) | 50 g/L | - | ASTM D1720 |
| pH Değeri | 5-7 | - | ASTM E70 |
| Saflık (GC) | ≥99.5 | % | ASTM D3545 |
| Su İçeriği | ≤0.05 | % | ASTM E203 |
Güvenlik Bilgileri
Tehlike Sembolleri ve İfadeler
Alevlenebilir Göz ve cilt tahrişi Merkezi sinir sistemi etkisi
Kişisel Koruyucu Ekipman (PPE)
- Kimyasala dayanıklı eldivenler (nitril veya neopren)
- Kimyasal gözlük veya yüz siperi
- Organik buhar filtresi ile donatılmış solunum koruması (yüksek buhar konsantrasyonlarında)
- Kimyasala dayanıklı önlük veya iş elbisesi
- Uygun havalandırma veya lokal egzoz sistemi
Depolama Koşulları
- Serin, iyi havalandırılan, alev almaz bir yerde saklayın
- Ateş ve kıvılcım kaynaklarından uzak tutun
- Orijinal kapalı kaplarda, güneş ışığından korunarak saklayın
- Oksitleyici maddelerden ayrı depolayın
- Depolama sıcaklığı: 15-25°C arası
Yangınla Mücadele
- Uygun söndürücüler: Kuru kimyasal, CO₂, alkole dayanıklı köpük
- Su spreyi kullanarak soğutma yapılabilir
- Eğitimli personel tarafından uygun solunum koruması ile müdahale edin
Taşıma ve Depolama
Taşıma
- Taşıma sırasında kapların sıkıca kapalı olduğundan emin olun
- Statik elektrik birikimini önlemek için topraklama yapın
- Taşıma araçlarında uygun havalandırma sağlayın
- Taşıma sırasında yemek, içmek veya sigara içmekten kaçının
Depolama
- Paslanmaz çelik, polietilen veya cam kaplarda saklayın
- Depolama alanında "Yanıcı Sıvı" işaretleri bulundurun
- Depolama tanklarında uygun nefes alma ventilleri kullanın
- Büyük miktarlarda depolarken patlamaya dayanıklı elektrik sistemleri kullanın
Dökülme Durumunda Alınacak Önlemler
- Tüm ateş kaynaklarını uzaklaştırın
- Uygun solunum koruması kullanın
- Kum, kimyasal sünger veya diğer emici malzemelerle döküntüyü emdirin
- Emilen malzemeyi uygun şekilde bertaraf edin
- Dökülen alanı bol su ve deterjanla yıkayın
Düzenleyici Bilgiler
GHS Sınıflandırması
- Alevlenebilir Sıvı Kategori 3
- Cilt Tahrişi Kategori 2
- Göz Tahrişi Kategori 2A
- Spesifik Hedef Organ Toksisitesi (Tek Maruz Kalma) Kategori 3
Önemli Düzenlemeler
- REACH: Kayıtlı
- CLP: Uyumlu
- OSHA: Tehlike iletişim standardına tabi
- NFPA 704: Sağlık 2, Yanıcılık 2, Reaktivite 0
Uluslararası Mevzuat
- Avrupa Birliği: 2008/58/EC sayılı direktife tabi
- ABD: EPA VOC düzenlemelerine tabi
- Çin: IECSC listesinde mevcuttur
- Japonya: ISHL listesinde mevcuttur
Çevresel Bilgiler
Çevresel Etki
Sikloheksanon atmosferde fotokimyasal reaksiyonlarla orta hızda parçalanır (yarı ömür 2-5 gün). Su kaynaklarına karışması durumunda, sucul organizmalar için orta derecede toksiktir. Biyolojik olarak bozunabilir özelliktedir ancak çevrede uzun süre kalıcı olabilir.
Biyolojik Parçalanma
- Hava: Fotokimyasal reaksiyonlarla 2-5 günlük yarı ömür
- Su: Mikrobiyal aktivite ile 7-14 gün içinde parçalanır
- Toprak: Mikrobiyal aktivite ile orta hızda parçalanma
Atık Yönetimi
- Tehlikeli atık olarak sınıflandırılmıştır
- Küçük miktarlar lisanslı tesislerde biyolojik arıtma ile bertaraf edilebilir
- Büyük miktarlar lisanslı tehlikeli atık bertaraf tesislerinde yakılmalıdır
- Yerel düzenlemelere uygun şekilde bertaraf edin
Sıkça Sorulan Sorular
Sikloheksanon nasıl üretilir?
Sikloheksanon başlıca iki yöntemle üretilir: 1) Sikloheksanın hava ile katalitik oksidasyonu, 2) Fenolün hidrojenasyonu. Endüstriyel ölçekte sürekli distilasyon prosesleri kullanılır.
Sikloheksanon ile sikloheksanol arasındaki fark nedir?
Sikloheksanon bir keton iken, sikloheksanol bir alkoldür. Sikloheksanon daha yüksek kaynama noktasına sahiptir ve daha güçlü bir çözücüdür.
Sikloheksanon plastiklere zarar verir mi?
Sikloheksanon çoğu plastik için güçlü bir çözücüdür. Polietilen ve polipropilen kısa süreli temaslara dayanıklıdır ancak uzun süreli temaslardan kaçınılmalıdır.
Sikloheksanonun raf ömrü nedir?
Uygun şekilde kapalı kaplarda saklandığında Sikloheksanon'un raf ömrü yaklaşık 2 yıldır. Su emilimini ve oksidasyonu önlemek için sıkıca kapatılmalıdır.
Sikloheksanon ciltle temas ettiğinde ne yapmalıyım?
Kontamine giysileri hemen çıkarın ve bol su ve sabunla yıkayın. Uzun süreli temas ciltte kuruluğa ve tahrişe neden olabilir. Tahriş devam ederse tıbbi yardım alın.