Fosforik Asit (H₃PO₄)

Genel Bakış

Fosforik Asit (CAS No: 7664-38-2), ortofosforik asit olarak da bilinen, renksiz, kokusuz, viskoz bir sıvı veya kristal katı formunda bulunan inorganik bir asittir. Gıda katkı maddesi E338 olarak da bilinir ve endüstriyel uygulamalarda yaygın olarak kullanılır.

Fosforik asit, gübre üretiminde, gıda ve içecek endüstrisinde, deterjan üretiminde, metal temizleme ve pas önleyici uygulamalarda kullanılır. Ayrıca farmasötik ürünlerde ve diş hekimliğinde de kullanım alanı bulunmaktadır.

Kullanım Alanları

Fosforik Asit'in çok çeşitli endüstriyel ve ticari uygulamaları bulunmaktadır:

Teknik Özellikler

Güvenlik Bilgileri

Tehlike Sembolleri ve İfadeler

Aşındırıcı Sağlık Tehlikesi

Kişisel Koruyucu Ekipman (PPE)

• Asitlere dayanıklı eldivenler (neopren, nitril veya PVC)
• Kimyasal gözlük veya yüz siperi
• Asit buharına karşı solunum koruması
• Asitlere dayanıklı önlük veya iş elbisesi
• Kimyasala dayanıklı ayakkabılar veya çizme

Depolama Koşulları

• Serin, kuru, iyi havalandırılan bir yerde saklayın
• Paslanmaz çelik, polietilen veya cam kaplarda saklayın
• Depolama sıcaklığı: 15-30°C arası
• Bazlardan ve metallerden uzak tutun
• Nemden koruyun

Yangınla Mücadele

• Yanıcı değildir, ancak yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir
• Uygun söndürücüler: Su sisi, kuru kimyasal
• Eğitimli personel tarafından uygun solunum koruması ile müdahale edin
• Yanma ürünleri toksik olabilir (fosfor oksitler)

Taşıma ve Depolama

Taşıma

• Kapların sıkıca kapalı olduğundan emin olun
• Yemek, içmek veya sigara içmekten kaçının
• Taşıma araçlarında uygun havalandırma sağlayın
• Dökülme durumunda nötralize edici malzeme bulundurun
• Metal yüzeylerle temasından kaçının

Depolama

• Paslanmaz çelik, polietilen veya cam kaplarda saklayın
• Depolama alanında uygun işaretler bulundurun
• Depolama tanklarında uygun nefes alma ventilleri kullanın
• Büyük miktarlarda depolarken ikincil sızdırmazlık sağlayın
• Depolama alanlarında asit nötralizasyon kitleri bulundurun

Dökülme Durumunda Alınacak Önlemler

• Maruz kalan personeli alandan uzaklaştırın
• Uygun kişisel koruyucu ekipman kullanın
• Kum, sodyum bikarbonat veya diğer nötralize edici malzemelerle döküntüyü kontrol altına alın
• Emilen malzemeyi uygun şekilde bertaraf edin
• Dökülen alanı bol su ile yıkayın

Düzenleyici Bilgiler

GHS Sınıflandırması

• Cilt Aşınması/Korozyon Kategori 1A
• Ciddi Göz Hasarı/Göz Tahrişi Kategori 1
• Akut Toksisite (Oral) Kategori 3
• Spesifik Hedef Organ Toksisitesi (Tek Maruziyet) Kategori 3

Önemli Düzenlemeler

• REACH: Kayıtlı
• CLP: Uyumlu
• OSHA: Tehlike iletişim standardına tabi
• NFPA 704: Sağlık 3, Yanıcılık 0, Reaktivite 0
• Gıda Kodeksi: E338 olarak onaylı

Uluslararası Mevzuat

• Avrupa Birliği: 2008/58/EC sayılı direktife tabi
• ABD: FDA GRAS listesinde (gıda için)
• Çin: IECSC listesinde mevcuttur
• Japonya: ISHL listesinde mevcuttur

Çevresel Bilgiler

Çevresel Etki

Fosforik asit sucul ortamlarda yüksek toksisite gösterebilir ve pH düşüşüne neden olabilir. Toprakta fosfat birikimine yol açabilir. Biyolojik olarak bozunabilir bir maddedir ancak yüksek konsantrasyonlarda çevresel etkileri olabilir.

Biyolojik Parçalanma

• Su: Mikrobiyal aktivite ile parçalanır
• Toprak: Mikrobiyal aktivite ile fosfat olarak asimile edilir
• Atmosfer: Fotokimyasal reaksiyonlara girmez

Atık Yönetimi

• Tehlikeli atık olarak sınıflandırılmıştır
• Nötralize edildikten sonra lisanslı tesislerde bertaraf edilmelidir
• Kanalizasyona veya yüzey sularına boşaltılmamalıdır
• Yerel düzenlemelere uygun şekilde bertaraf edin

Sık Sorulan Sorular

Fosforik asit nasıl üretilir?

Fosforik asit iki ana yöntemle üretilir: Islak proses (fosfat kayalarının sülfürik asit ile reaksiyonu) ve termal proses (elementer fosforun yakılması ve hidrasyonu). Endüstriyel kullanım için genellikle ıslak proses kullanılır.

Gıda ve endüstriyel fosforik asit arasındaki fark nedir?

Gıda sınıfı fosforik asit daha yüksek saflıkta üretilir ve ağır metal içeriği çok düşüktür. Endüstriyel sınıfta ise daha fazla safsızlık bulunabilir ve gıda uygulamaları için uygun değildir.

Fosforik asit diğer asitlerden nasıl farklıdır?

Fosforik asit, sülfürik asit veya hidroklorik asitten farklı olarak üç değerlikli bir asittir (üç proton verebilir) ve daha az aşındırıcıdır. Ayrıca fosfat iyonu kaynağı olarak özel uygulamalara sahiptir.

Fosforik asit ciltle temas ettiğinde ne yapmalıyım?

Kirlenen giysileri hemen çıkarın ve cildi bol su ile en az 15 dakika yıkayın. Tahriş devam ederse tıbbi yardım alın. Göz temasında ise gözleri en az 15 dakika bol su ile yıkayın ve acilen tıbbi yardım alın.

Fosforik asit nasıl seyreltilir?

Her zaman asidi suya ekleyin, asla suyu aside eklemeyin. Yavaş yavaş karıştırarak ekleyin ve ısı çıkışına dikkat edin. Seyreltme sırasında uygun kişisel koruyucu ekipman kullanın.